Giới Thiệu Về Mô Hình CAPM
Mô hình CAPM (Capital Asset Pricing Model) là một công cụ tài chính quan trọng, giúp định giá tài sản và đo lường mối quan hệ giữa lợi nhuận kỳ vọng của một khoản đầu tư với rủi ro thị trường. Đây là mô hình được phát triển bởi ba nhà kinh tế học nổi tiếng: John Lintner, William Sharpe và Jack Treynor.
Mô hình CAPM đóng vai trò quan trọng trong việc định giá cổ phiếu, giúp nhà đầu tư đánh giá mức lợi nhuận kỳ vọng để quyết định có nên đầu tư vào một tài sản hay không. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, mô hình cũng có những hạn chế nhất định.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích chi tiết về công thức tính lợi nhuận kỳ vọng trong CAPM, các thành phần của mô hình và những ưu điểm khi áp dụng vào thực tiễn.
Công Thức Tính Lợi Nhuận Trong CAPM
Mô hình CAPM được sử dụng để tính lợi nhuận kỳ vọng của một tài sản có rủi ro thông qua công thức:
[
r = Rf + beta times (Rm – Rf)
]
Trong đó:
- r: Lợi nhuận kỳ vọng.
- Rf: Lợi nhuận của tài sản phi rủi ro (risk-free rate), thường là lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm.
- β (Beta): Hệ số rủi ro, thể hiện mức độ nhạy cảm của tài sản so với thị trường chung.
- Rm: Lợi nhuận bình quân của thị trường (market return).
- Rm – Rf: Phần bù rủi ro thị trường (market risk premium), thể hiện lợi nhuận mà nhà đầu tư đòi hỏi để chấp nhận rủi ro.
Dưới đây là biểu đồ thể hiện mô hình định giá tài sản vốn CAPM:
Biểu đồ biểu diễn mô hình CAPM
Ví Dụ Tính Toán
Giả sử nhà đầu tư dự định mua cổ phiếu VNM với mức cổ tức 3%/năm. Hệ số β của cổ phiếu này là 1.1, lãi suất phi rủi ro 3%, và kỳ vọng lợi nhuận thị trường đạt 5%.
Áp dụng công thức CAPM:
[
r = 3% + 1.1 times (5% – 3%) = 5.2%
]
Điều này có nghĩa là nhà đầu tư kỳ vọng đạt mức sinh lời khoảng 5.2% từ việc sở hữu cổ phiếu VNM.
Các Thành Phần Của Mô Hình CAPM
1. Lợi Nhuận Kỳ Vọng (r)
Lợi nhuận kỳ vọng là khoản sinh lời dự kiến của một khoản đầu tư trong một khoảng thời gian nhất định. Khoản lợi nhuận này có thể dương (có lãi) hoặc âm (lỗ vốn).
2. Lợi Nhuận Của Tài Sản Phi Rủi Ro (Rf)
Không có tài sản nào hoàn toàn không có rủi ro. Trên thực tế, trái phiếu chính phủ là loại tài sản ít rủi ro nhất, do chính phủ cam kết hoàn trả. Vì vậy, lãi suất phi rủi ro thường được lấy từ trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm.
3. Hệ Số Rủi Ro (β – Beta)
Hệ số β đo lường mức độ biến động của cổ phiếu so với thị trường chung:
- Nếu β > 1: Cổ phiếu có rủi ro cao hơn thị trường. Khi nền kinh tế phát triển, giá cổ phiếu có thể tăng mạnh hơn thị trường; nhưng nếu kinh tế suy giảm, giá cổ phiếu cũng giảm mạnh hơn.
- Nếu β = 1: Cổ phiếu biến động cùng với thị trường.
- Nếu 0 < β < 1: Cổ phiếu có biên độ biến động thấp hơn thị trường, ít rủi ro hơn.
4. Khoản Gia Tăng Bù Đắp Thị Trường (Rm – Rf)
Đây là phần lợi nhuận bổ sung mà nhà đầu tư nhận được khi chấp nhận đầu tư vào tài sản rủi ro thay vì giữ tiền vào tài sản phi rủi ro.
[
text{Bù đắp rủi ro thị trường} = text{Lợi nhuận trung bình của thị trường} – text{Lãi suất phi rủi ro}
]
Một nghiên cứu cho thấy, phần bù rủi ro thị trường thường dao động từ 4% – 5.5%.
Ưu Điểm Khi Sử Dụng Mô Hình CAPM
Mô hình CAPM được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực tài chính vì những lợi ích sau:
Ưu điểm mô hình CAPMBa ưu điểm khi áp dụng mô hình CAPM trong đầu tư
1. Đơn Giản Và Dễ Áp Dụng
CAPM có công thức đơn giản, dễ hiểu, giúp nhà đầu tư đánh giá nhanh chóng mức lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu.
2. Áp Dụng Được Cho Nhiều Danh Mục Đầu Tư
Mô hình CAPM có thể áp dụng cho các danh mục đầu tư khác nhau, từ chứng khoán đến quỹ đầu tư, bằng cách tính trọng số lợi nhuận kỳ vọng của từng danh mục.
Ví dụ: Danh mục có ACB (β = 1.5) và FPT (β = 0.7), với tỷ trọng 50%-50%, lợi nhuận phi rủi ro 7%, lợi nhuận thị trường 13.4%.
Lợi nhuận kỳ vọng của từng cổ phiếu:
- ACB: (7% + 1.5 times (13.4% – 7%) = 16.6%)
- FPT: (7% + 0.7 times (13.4% – 7%) = 11.48%)
- Danh mục: ((16.6% + 11.48%) div 2 = 14.04%)
3. Tính Đến Yếu Tố Rủi Ro Thị Trường
Không giống nhiều mô hình khác, CAPM xác định mối quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro thị trường, giúp nhà đầu tư đánh giá mức độ phù hợp của khoản đầu tư với khẩu vị rủi ro cá nhân.
Kết Luận
Mô hình CAPM là một công cụ hữu ích trong phân tích tài chính, giúp nhà đầu tư định giá tài sản, đánh giá rủi ro và đưa ra quyết định đầu tư. Quan trọng hơn, CAPM không chỉ đơn giản mà còn có khả năng ứng dụng rộng rãi, đặc biệt trong việc quản lý danh mục tài sản.
Tuy nhiên, CAPM vẫn có một số giả định nhất định như giả định rằng thị trường luôn hiệu quả và không có chi phí giao dịch. Vì vậy, nhà đầu tư nên kết hợp với các phương pháp khác để có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường.
